Üst qolun əzələləri

Tərif

Üst qol əzələləri yuxarı ətrafların motor funksiyalarında mühüm rol oynayır. Onlar dirsək və çiyin oynaqlarının hərəkətinə töhfə verir və gündəlik fəaliyyətlərdə – məsələn, qaldırmaq, itələmək, tutmaq – iştirak edirlər. Eyni zamanda, bu əzələlər klinik baxımdan da vacibdir: sinir zədələnmələri, əzələ yırtıqları və ya inyeksiya tətbiqlərində mühüm rol oynayır.

Fleksorlar

Bu əzələlər əsasən dirsək oynağını bükür və ön bölmədə (compartimentum brachii anterius) yerləşir:

• M. biceps brachii
  • Başlanğıc: Caput longum (Tuberculum supraglenoidale), Caput breve (Processus coracoideus)
  • Sonlanma: Tuberositas radii və Lacertus fibrosus
  • Funksiya: dirsək oynağında fleksion, ön qolun supinasiyası, çiyin oynağında anteversiya
  • İnnervasiya: N. musculocutaneus (C5–C7)

• M. brachialis
  • Başlanğıc: Humerusun ön səthinin distal hissəsi
  • Sonlanma: Tuberositas ulnae
  • Funksiya: neytral mövqedən asılı olmayaraq dirsək oynağında güclü fleksor
  • İnnervasiya: N. musculocutaneus (C5–C6)

Ekstensorlar

Bu əzələlər arxa bölmədə (compartimentum brachii posterius) yerləşir və dirsək oynağını açır:

• M. triceps brachii
  • Başlanğıc: Caput longum: Tuberculum infraglenoidale ; Caput mediale: Humerusun arxa səthi, Sulcus nervi radialisdən aşağı ; Caput laterale: Humerusun arxa səthi, Sulcusdan yuxarı
  • Sonlanma: Olecranon
  • Funksiya: dirsək oynağında ekstension, Caput longum eyni zamanda çiyin oynağında retroversiya və adduksiya
  • İnnervasiya: N. radialis (C6–C8)
• M. anconeus
  • Başlanğıc: Epicondylus lateralis humeri
  • Sonlanma: Olecranon və ulnanın arxa səthi
  • Funksiya: ekstensiona yardımçı və oynağın stabilləşməsi
  • İnnervasiya: N. radialis
    

Kliniki əhəmiyyət

Üst qolun travmaları zamanı əlaqədar sinirlərin zədələnməsi müxtəlif nevroloji əlamətlərə səbəb ola bilər.
N. musculocutaneus (C5–C7)

Gedişatı: M. coracobrachialis əzələsini deşərək keçir, M. biceps brachii və M. brachialis arasında yerləşir.

Zədələnmə – məsələn, çiyin çıxığı və ya proksimal travma:

• Dirsək fleksiyasında zəiflik (xüsusilə supinasiya vəziyyətində)
• Supinasiya zəifliyi dirsək bükülü halda
• Hissiyat itkisi ön qolun radial(çöl) tərəfində (N. cutaneus antebrachii lateralis)

N. radialis (C5–C8)

Gedişatı: Humerusun arxa tərəfində Sulcus nervi radialis boyunca. Humerus diafizi qırığında zədələnməyə meyllidir.

Zədələnmə – xüsusilə humerus orta hissəsində:

• Sallanan əl (manus pendens) – ekstensor əzələlərin iflici
• Dirsək ekstensorlarında zəiflik (M. triceps brachii) – əgər proksimal zədələnmədirsə
• Hissiyat pozğunluğu əlin arxa radial(çöl) tərəfində və baş barmaqla işarə barmaq arasında

N. medianus (C6–Th1)

Gedişatı: Üst qolun medial tərəfində keçir, burada budaq vermir.

Zədələnmə – nadirdir, ancaq ciddi travmalarda mümkündür:

• Üst qolda motor və ya hissiyyat itkisi gözlənilmir
• Sonrakı mərhələdə: ön qolun fleksorlarında və thenar əzələlərində zəiflik
• Hissiyat itkisi ovuc səthində, ilk 3½ barmaqda

N. ulnaris (C8–Th1)

Gedişatı: Sulcus bicipitalis medialis ilə keçir, sonra Septum intermusculare brachii medialeni deşərək Epicondylus medialisə yönəlir.

Zədələnmə – məsələn, medial humerus sınığında:

• Üst qolda funksional pozğunluq olmur
• Sonrakı mərhələdə: “Pəncə əli” (claw hand) – interosseus və lumbrical əzələlərin (IV–V) iflici
• Hissiyat itkisi 5-ci barmaq və 4-cü barmağın yarısında, əlin ulnar(daxili) kənarında